Điểm tương đồng của những người này là gì?

• Một học sinh trung học được cho tiền quà vặt mỗi khi đem bài kiểm tra 10 điểm về nhà
• Một nhân viên năm nào cũng được tăng lương
• Cứ mua 10 ly cà phê thì khách hàng nhận được 1 ly cà phê miễn phí
• Một người đang trong kỳ nghỉ mát bỏ hết đồng xu này đến đồng xu khác vào máy đánh bạc ở Las Vegas

Hành vi của họ được định hướng dựa theo các nguyên lý của B. F. Skinner.

Khi nhìn thấy mọi người ngồi trong sòng bạc và bỏ tiền vào những cái máy đánh bạc rồi nhấn nút, tất cả những gì tôi có thể nghĩ đến là các thí nghiệm của Skinner. Tôi biết là một số người đang đọc quyển sách này có thể cũng thích đi sòng bạc, chơi cờ bạc và thích Las Vegas, và sẽ phân trần rằng, “Las Vegas đâu phải chỉ có mấy cái máy đánh bạc thôi đâu.” Thế nên tôi sẽ cố không làm bạn khó chịu khi đọc phần này.

Nhưng tôi vẫn muốn nói đến các học thuyết quan trọng của phép phân tích hành vi từ những năm 1950 và lý do vì sao bạn phải hiểu rõ cách thực hiện phép phân tích này nếu bạn muốn người khác làm theo ý mình.

Những năm 1950, Skinner bổ sung một khía cạnh mới vào quan điểm của Pavlov về phản xạ có điều kiện. Thay vì chỉ tập trung vào các tác nhân kích thích và phản ứng, Skinner bắt đầu thử nghiệm trên chuột và bồ câu về ảnh hưởng của phần thưởng đến hành vi. Ông gọi đây là phản xạ có củng cố.

Skinner không dùng quá nhiều từ “phần thưởng”. Ông thích gọi phần thưởng là “sự củng cố”. Có lý do để gọi như vậy; ta sẽ sớm nói về vấn đề này.

Ý tưởng của Skinner là như sau: Nếu muốn gia tăng số lần thực hiện một hành vi cụ thể, thì bạn củng cố (khen thưởng) cho hành vi đó. Nếu muốn giảm số lần thực hiện hành vi thì bạn không củng cố nó. Chuyện này nghe có vẻ như là ai cũng biết, nhưng Skinner đã tìm hiểu sâu hơn và tìm ra nguyên tắc khoa học của nó . Ý tưởng của Skinner cơ bản là:

Hành vi => Sự củng cố => Thực hiện hành vi nhiều hơn

Ví dụ:

Đạt điểm 10 trong sổ liên lạc => Được cho tiền tiêu vặt => Đạt nhiều điểm 10 hơn

Hoặc:

Nhấn nút => Thắng được tiền từ máy đánh bạc => Nhấn nút nhiều lần hơn

Hoặc:

Gửi báo cáo đúng hạn => Được khen: “Nộp báo cáo đúng hạn vậy là tốt lắm!” => Gửi nhiều báo cáo đúng hạn hơn

Skinner nghiên cứu sâu hơn và nghiên cứu những vấn đề như củng cố theo dạng nào, khi nào thì nên củng cố, tần suất và mức độ củng cố. Nếu muốn người khác làm theo ý mình, bạn cần biết một số chi tiết tế nhị nhưng quan trọng về hành vi của con người.

Hãy nghĩ xem: Bạn đang cố gắng khiến ai đó làm một việc như đi đổ rác, viết báo cáo hoặc bầu chọn. Và bạn đang cố vắt óc tìm ra cách. “Có lẽ mình nên khích lệ anh ấy (hoặc cô ấy),” bạn nghĩ. “Nên khích lệ bằng tiền hay bằng gì khác nhỉ?”

Trong lúc đó, có hàng ngàn người đang ngồi trong sòng bạc, và họ chẳng được trả tiền để làm một việc (nhấn nút). Trên thực tế, họ đang trả tiền cho người khác để được quyền nhấn nút (và phần lớn thời gian là bị thua tiền). Nhìn theo hướng này, bạn có cảm thấy tò mò về những mánh khóe của các sòng bạc mà có lẽ bạn nên biết không?

Theo Tiến sĩ ngành Tâm lý học hành vi Susan Weinschenk – sách Thuyết Sao Cho Phục (tamly.blog trích)