Kỷ niệm 6 năm sự nghiệp Freelancer, mình lại đúc rút một số kinh nghiệm quan trọng và mang tính quyết định dành cho các bạn Freelancer muốn phát triển sự nghiệp.

1. Một công việc/dự án ỔN ĐỊNH nhưng lương thấp > nhiều dự án thù lao cao nhưng nhất thời.

Một lần nữa, mình nhấn mạnh tính ổn định đối với nghề này. Không riêng Freelancer mà nghề nào cũng vậy, một người có công việc lông bông nay đây mai đó thì rất khó phát triển sự nghiệp vì từ thu nhập cho đến thời gian biểu đều rất hay biến động khiến khó kiểm soát cuộc sống của mình.

Mình hiện có một công việc lương ổn định như đã đề cập trong bài khởi nghiệp, đến nay đã gần 5 năm. Mặc dù lương không cao và mình nhiều lần làm các dự án mà thù lao gấp 3-5 lần lương cứng này nhưng sau một thống kê thì công việc này chiếm 50% trên tổng thu nhập toàn sự nghiệp của mình, trong khi mình đã hoàn thành hàng trăm job.

Tức là nếu không có công việc này, mình sẽ có những thời điểm rất khó khăn, có thể bỏ nghề không chừng. Do đó lời khuyên ở đây, bạn tập trung tìm công việc ổn định thì Freelancer mới ổn định, trừ khi bạn có profile quá khủng và khả năng tìm việc siêu ổn thì không cần job cố định cũng được. Tiếc là mình chưa thấy các bạn này.

2. Không có Freelancer giỏi hay dở hơn bạn, chỉ có freelancer lấy việc của bạn hay không thôi.

Lúc mời vào nghề, mình rất hay coi hồ sơ các freelancer khác (hồi trước Upwork cho coi), sau này thì Upwork đã hidden hết chỉ có client mới coi được. Và mình cũng hay so sánh anh đó chị kia hay bạn này có học vấn tốt hơn, bằng cấp tốt hơn nên lấy việc của mình là phải. Trớ trêu là ta chẳng rõ tại sao một khách hàng chọn ta vì có quá nhiều lý do để chọn:

+Đặt giá sớm nhất
+ Giá rẻ nhất
+ Hồ sơ dày nhất
+ Cover letter phù hợp
+ Avatar hợp nhãn
+ ...

Nhưng sau này khi mình có việc trước nhiều ứng viên có trình độ cao hơn thì mình hiểu ra, mấu chốt của Freelancer vẫn là có dự án, giành được dự án thôi. Bằng cấp nếu có thì tốt nhưng hãy dành nhiều thời gian nghiên cứu tìm và giành việc nhé.

3. Không có gì là ổn định

Thu nhập cao, rồi sẽ có lúc thu nhập thấp. Có nhiều khách hàng, có lúc sẽ không có khách hàng,... Không nhiều người hiểu được quy tắc này của cuộc sống nhưng với Freelancer thì nó rất hay xảy ra.

Bản thân mình thì đã nói quá nhiều còn các trường hợp Freelancer đồng nghiệp, có nhiều người đã bỏ nghề sau vài năm. Chắc chắn là do thiếu ổn định nên họ cần một sự ổn định.

Mình không cho lời khuyên mà sẽ có một bài viết cụ thể về vấn đề này sau. Còn bạn, bạn sẽ chuẩn bị như thế nào khi biết một ngày nào đó mọi thứ sẽ thay đổi thậm chí là không còn việc?

Thường khi nhắc đến làm việc tự do thì mọi người luôn nghĩ ngay đến những ưu điểm như thu nhập cao, giờ giấc làm việc thoải mái, được tự do sáng tạo,... Thật ra nghề này rất lắm gian truân và không đơn giản như bao nhiêu nghề khác. Đây là một số khó khăn chung mà chỉ có các freelancer lâu năm mới hiểu được:

1. No dồn đói góp

Có lẽ đây là đặc thù của nghề, chính vì làm việc linh động, có thể làm cùng lúc nhiều dự án hoặc có khi chỉ có khi ngồi chơi xơi nước cả tháng nên thu nhập luôn dao động, không ổn định. Ngay cả đối với các freelancer có công việc cứng như mình thì thu nhập vẫn chưa bao giờ đứng im trong nhiều tháng cả. Có thể tháng này còn hoàng kim với vài nghìn $ thì tháng sau có thể chỉ có vài triệu, không đủ tiền ăn.

Nhớ lại khi vào nghề, mình có thể thu nhập gần chục triệu tháng nhưng có tháng chỉ có 2-3 triệu. Muốn bỏ nghề lắm nhưng đã lỡ đam mê rồi. Theo như bài viết về thu nhập Freelancer thì thực sự không nhiều freelancer có thể đạt mức thu nhập hơn 10 triệu tháng. Và nếu dưới 10 triệu thì rất khó để trụ vững với nghề vì nếu đi làm công sở bình thường, sau 3-5 năm phấn đấu, bạn hoàn toàn có thể vượt con số đó.

Chính vì thế, hãy chuẩn bị tinh thần đối mặt với việc ăn quen nhịn không quen. Phải luôn luôn cân nhắc khi tiêu xài trong những tháng nhiều việc và cố gắng bám trụ với nghề những khi bị khách hàng từ chối.

2. Bị quỵt tiền

Mặc dù Upwork hay nhiều trang web môi giới công việc freelancer có các tính năng bảo vệ thanh toán cho các freelancer nhưng đảm bảo nếu ai làm freelancer vài năm trở lên cũng sẽ có lúc bị quịt tiền. Không ít thì nhiều, đó cũng là một đặc trưng của nghề.

Riêng bản thân mình, nếu tính theo số dự án thì mình phải làm hơn 300 dự án trong 5 năm qua. Và số lần bị khách hàng gạt, tức là mình hoàn thành công việc rồi họ không trả tiền thì cũng tầm 10 lần. Tất nhiên 5 năm bị 10 lần thì vị chi 1 năm 2 lần cũng không phải là quá lớn. May mắn là vì mình chỉ bị với các dự án nhỏ, có ngân sách < 100$. Một ví dụ cụ thể là có một người khách ở trang freelancer, họ liên lạc mình rất nhiệt tình và hỏi anh có thể làm mà không cần ứng trước không. Mình thấy dự án cũng nhỏ, chỉ 40$ nên làm luôn. Không ngờ khi vừa gửi sản phẩm thì pm không thấy trả lời. Hơi lo lo, mình nhắn tin cỡ nào cũng không trả lời. Mình kiện Freelancer thì họ bảo không giúp gì được vì mình không chịu bắt khách hàng ứng trước tiền cọc. Chính vì lý do đó mà mình bỏ Freelancer.

Một người bạn của mình làm freelancer không thông qua các site trung gian mà chủ yếu là làm việc dựa trên sự tin tưởng cũng bị nhiều lần quịt tiền, có khi cả ngàn $. Thật ra theo người bạn đó không hẳn khách họ muốn quịt mà là vì họ không hài lòng về sản phẩm và không muốn trả tiền. Một số khác thì trả rất trễ.

Mình may mắn khi trang bị đủ kiến thức trước khi bước vào nghề nên không bị gạt nhiều. Các bạn cũng nên đọc kỹ hướng dẫn trợ giúp tại trang mình làm việc hoặc chỉ làm việc với khách hàng mà hai bên đã có uy tín.

3. Cuộc sống khác lạ - giờ giấc không bình thường.

Dù là freelancer làm việc cho người Việt hay nước ngoài thì khó tìm được những freelancer có giờ giấc quy củ, cuộc sống bình thường như mọi người là sáng 5h thức tập thể dục rồi 8h bắt tay vào việc rồi trưa nghỉ trưa, chiều làm tiếp,...

Đa số các freelancer thường ngủ tới trưa, làm việc cả buổi tối, có khi đi chơi cả tuần, rồi cuối tuần làm cật lực. Chính mình đây, mặc dù công việc cũng tương đối ổn định giờ giấc nhưng lúc này 1h sáng mới ngồi viết blog. Đó là một nhược điểm mà mình chưa thể khắc phục khi làm nghề này. Giờ giấc ăn uống cũng thất thường.

Giờ giấc làm việc + ăn uống thất thường dễ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe

Sức khỏe của các freelancer cũng có thể gặp nhiều vấn đề hơn các bạn đi làm công ty bình thường khác nhưng cuộc sống của họ thú vị hơn nhiều, không gò bó nhiều vào các khuôn khổ, có thể đi chơi thỏa thích và làm hết mình, được làm việc vào bất kỳ lúc nào họ muốn. Mình từng gặp một freelancer người Tây chuyên viết bài du lịch cho các trang du lịch lớn, anh đi du lịch mọi nơi, gồm cả Việt Nam, và viết bài khi ở khách sạn, dù kinh phí eo hẹp nhưng anh vừa được du lịch vừa có tiền. Đó chẳng phải là điều tuyệt vời chỉ có Freelancer mới có sao.

************************************************

(*) Cùng chờ đón bài "CHIA SẺ CỦA CỰU SINH VIÊN KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH (HUST): RA TRƯỜNG - CHỜ VIỆC LÀM ĐÚNG NGÀNH HAY SẴN SÀNG THEO ĐUỔI CÁI "KHÔNG BIẾT"" lúc 15:30 chiều nay trên Youth Confessions nhé!!

>>> Giới trẻ Việt Nam thiếu định hướng nghề nghiệp, các anh chị hãy cùng YBOX giúp các bé một tay vì một thế hệ trẻ không lãng phí bao năm đại học bằng những chia sẻ rất thật của mình tại đây nhé: http://bit.ly/YboxShare2017 🍁

(*) Đăng kí làm CTV cho dự án Youth Confessions để có cơ hội đóng góp cho cộng đồng và tích lũy them những kiến thức định hướng cho nghề nghiệp tại đây: http://bit.ly/YouthCfs-Ybox